به گزارش اکوایران، چندسالی است که ایران با بحران ناترازی انرژی روبرو شده. طبق گزارشهای رسمی ناترازی گازی کشور در سال گذشته ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیون مترمکعب بوده است. پیشبینیها و برآوردهای کارشناسی حاکی از این است که این میزان امسال میتواند در زمستان به ۴۰۰ میلیون متر مکعب هم برسد. چرا که طبق اعلام شرکت ملی گاز ایران، میزان تولید گاز کشور در سال جاری بین ۷۵۰ تا ۸۰۰ میلیون مترمکعب در روز بوده و این در حالیست که گفته میشود در روزهای سرد زمستان، نیاز گازی کشور برای پوشش مصرف خانگی، تجاری، اداری، صنایع، نیروگاهها و … به بیش از یک میلیارد و ۱۵۰ میلیون مترمکعب میرسد و از سوی دیگر مصرف سالانه حدود ۱۰ درصد افزایش پیدا میکند.
صنایع قربانی ناترازی انرژی میشوند
در این شرایط اولویت دولت تامین گاز خانگی و گرم نگهداشتن خانههاست، طبق تجربه سالیان گذشته اولین اقدام دولت برای این اولویت، قطعی گاز صنایع است یعنی قطعی گاز بخش مولد اقتصاد کشور.
هاشم اورعی، رییس انجمن انرژی بادی ایران و استاد دانشگاه صنعتی شریف در گفتوگو با اکوایران درخصوص پیشبینیها از میزان ناترازی گازی کشور در زمستان امسال و همچنین اولویت تامین گاز در کشور گفته است که پیشبینی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران از ناترازی ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلیون مترمکعبی در اوج سرما حکایت دارد و در چنین شرایطی، اولویت نخست تأمین گاز بخش خانگی است؛ بهگونهای که حدود ۷۰ درصد گاز تولیدی کشور به این بخش اختصاص مییابد. در نتیجه، صنایع بهعنوان نخستین بخش در فهرست قطع یا محدودیت گاز قرار میگیرند و این امر مستقیماً بر تولید ناخالص داخلی اثر منفی میگذارد.
اورعی با اشاره به وضعیت نیروگاهها هم گفت: ظرفیت بالایی از نیروگاههای کشور به گاز وابسته است و در صورت قطع یا کاهش گازرسانی، امکان تداوم فعالیت آنها برای مدت طولانی وجود ندارد. هرچند ذخایر گازوئیل و مازوت نسبت به سال گذشته افزایش یافته، اما این سوختها تنها برای چند روز تا چند هفته پاسخگو خواهند بود، نه چند ماه. در نتیجه، در صورت زمستان سرد، کشور با کمبود گاز در بخش نیروگاهی و بهتبع آن با کمبود برق مواجه خواهد شد.
واردات، داروی موقت ناترازی گاز
در این شرایط بعضی از فعالان صنعت باتوجه به زمانبر بودن ثمربخشی سرمایه گذاری برای افزایش تولید، اعتقاد دارند که میشود با واردات گاز، سوخت مورد نیاز صنایع رو تامین و با تولید و صادرات این محصول هزینه گاز وارداتی را جبران کرد. اما این راهکار هم با محدودیتهایی روبرو است. هاشم اورعی در این رابطه گفت: در شرایط کنونی کشور، دو اقدام برای جبران کمبود گاز در نظر گرفته شده است. یکی واردات گاز از ترکمنستان برای تأمین گاز استانهای شمالی که در سالهای اخیر چندان موفق نبوده و دیگری مذاکره برای واردات گاز از روسیه از طریق آذربایجان که هنوز به قرارداد نهایی منجر نشده است. باید دید این دو مسیر تا چه اندازه میتوانند در کاهش ناترازی زمستانی مؤثر باشند
دلایل ریشهای ناترازی انرژی در ایران
اما سوال مهم این است که چرا کشوری با دومین ذخیره گاز دنیا با این ناترازی روبرو شد؟ اگر در سالهای گذشته این میزان از ناترازی پیشبینی شده بود، میشد برای این بحران به دنبال راه چاره بود و شاید با انجام سلسله اقداماتی از ضررهای پیش آمده جلوگیری کرد.
اورعی درباره ریشههای ناترازی گاز و برق گفت: هشدار درباره ناترازی انرژی، موضوع تازهای نیست. دستکم ۱۰ تا ۲۰ سال است که متخصصان نسبت به این وضعیت هشدار دادهاند، اما متأسفانه هیچگاه نگاه میانمدت یا بلندمدتی در سیاستگذاریهای انرژی وجود نداشته است. همواره هدف فقط گذر از زمستان یا تابستان پیشرو بوده؛ بدون آنکه برای سالهای بعد برنامهریزی شود. این فقدان برنامهریزی از ضعف مدیریتی در وزارت نیرو و دیگر نهادهای مرتبط ناشی میشود.
نسخه نجات: مدیریت کارآمد و اصلاح اقتصاد انرژی
حالا که خطر قطعی گاز صنایع و نیروهگاهها در فصول سرد مانند سالهای گذشته وجود دارد و فعالان این حوزه را نگران کرده، راهکار برای عبور از بحران را از کارشناسان باید جستجو کرد.
این استاد دانشگاه شریف با تأکید بر اینکه مشکلات گاز، برق، بنزین و گازوئیل همگی ریشهای مشترک دارند، گفت: برای عبور از بحران انرژی، باید چند اقدام همزمان انجام شود. نخستین و مهمترین اقدام، اصلاح مدیریت در بخش انرژی است. متأسفانه در سالهای اخیر مدیران ناکارآمد اجازه دادند بحرانها انباشته شود و هیچ مطالبهگری جدی از سوی مسئولان نسبت به مردم یا مجلس شکل نگیرد.
اورعی ادامه داد: دومین مسئله، اصلاح نظام قیمتگذاری و واقعیسازی قیمت حاملهای انرژی است. هیچ دولتی تاکنون حاضر نشده است از تصدیگری در این بخش دست بکشد. دولتها مصر بودهاند که کنترل کامل انرژی را در اختیار خود نگه دارند و نتیجه آن، شکلنگرفتن بازار واقعی انرژی در کشور بوده است. در حالیکه تا زمانی که بازار شکل نگیرد، قوانین اقتصادی عمل نمیکنند و تعادل میان عرضه و تقاضا برقرار نخواهد شد.
اورعی در پایان با اشاره به تصمیم اخیر دولت برای افزایش قیمت حاملهای انرژی متناسب با نرخ تورم گفت: اگر این سیاست واقعاً اجرا شود، میتواند گامی مثبت برای بازتاب ارزش واقعی انرژی باشد، اما تا زمانی که دولت نقش اصلی را در بازار ایفا میکند و به بخش خصوصی و سازوکارهای رقابتی میدان نمیدهد، انتظار تعادل پایدار در حوزه انرژی غیرواقعبینانه است.
