در روزهایی که اقتصاد ایران با چالش‌های داخلی و خارجی متعددی روبه‌رو شده است، بحث فعال شدن مکانیسم ماشه دوباره به تیتر نخست رسانه‌ها بازگشته است. این مکانیزم که در صورت اجرایی شدن می‌تواند به بازگشت تحریم‌های گسترده بین‌المللی علیه ایران منجر شود، نه تنها از منظر سیاسی بلکه از نظر اقتصادی نیز حائز اهمیت فراوانی است. با توجه به شرایط شکننده کنونی بازارهای مالی کشور، به‌ویژه بازار سرمایه، تحلیل پیامدهای چنین تصمیمی ضروری به نظر می‌رسد.
در همین راستا، خبرنگار پایگاه خبری گسترش نیوز در گفتگو با اصغر سمیعی، کارشناس اقتصادی و رئیس اسبق کانون صرافان به بررسی پیامدهای احتمالی فعال شدن مکانیسم ماشه و تاثیر آن بر بورس ایران پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم.
تحریم فقط بر اقتصاد پویا اثر می‌گذارد
اصغر سمیعی کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار گسترش نیوز گفت: مکانیزم ماشه و هر نوع تحریم دیگری برای اقتصادی اثرگذار است که پویا، مولد و رو به رشد باشد. در شرایط فعلی، به نظر می‌رسد اثر تحریم‌ها بیشتر جنبه روانی دارد تا واقعی. با این حال، فعال شدن مکانیسم ماشه شاید صرفاً یک اتفاق سیاسی نباشد. این اتفاق می‌تواند سرآغاز یک سلسله اقدامات بعدی از سوی کشورهای غربی باشد که هرکدام، به نوبه خود، اثرگذاری عمیق‌تری بر اقتصاد کشور خواهند داشت.
اعتماد در کف چهار ساله بورس ایران
این کارشناس اقتصادی با اشاره به وضعیت شکننده بازار سرمایه خاطرنشان کرد: در حال حاضر، اعتماد به بورس در پایین‌ترین سطح خود طی چهار سال اخیر قرار دارد. نسبت ارزش سهام‌ها نسبت به سایر بازارها نشان می‌دهد که بورس بیش از هر زمان دیگری تحت فشار قرار گرفته است. هر نوع خبر یا واقعه ناگوار، خواه سیاسی یا اقتصادی، می‌تواند آسیب بیشتری به بازار وارد کند.
وی افزود: البته این وضعیت می‌تواند دو رویه داشته باشد: از یک سو، افراد ریسک‌پذیر ممکن است از فرصت‌های ناشی از کاهش قیمت‌ها استفاده کرده و وارد بازار شوند؛ از سوی دیگر، در کوتاه‌مدت احتمال دارد که خروج سرمایه از بازار تشدید شود.
سناریوی سقوط و بازگشت احتمالی سرمایه
سمیعی ادامه داد: ممکن است بازار تا رسیدن به یک قیمت کف جدید ریزش داشته باشد، اما پس از آن شاهد بازگشت تدریجی سرمایه باشیم. با این حال، برای اینکه این بازگشت اتفاق بیفتد، باید ثبات سیاسی و اقتصادی در کشور برقرار شود.
وی تاکید کرد: در سناریوی بدبینانه، فعال شدن مکانیسم ماشه می‌تواند به افت بیشتر شاخص بورس منجر شود، به‌ویژه اگر با اتفاقات دیگر سیاسی و امنیتی همراه شود. اما افت حدود ۳۰ درصدی دو ماه اخیر بورس، که بیشتر ناشی از تهدیدات خارجی و بی‌ثباتی منطقه‌ای بوده، ممکن است جای زیادی برای ریزش بیشتر باقی نگذاشته باشد.
صنایع صادرات محور در معرض آسیب
این کارشناس با اشاره به آسیب‌پذیری برخی صنایع تصریح کرد: صنایع پتروشیمی، فلزات اساسی، معدنی‌ها و سایر حوزه‌هایی که به بازارهای جهانی وابسته‌اند، بیشترین ضربه را از تحریم‌های احتمالی خواهند دید. این صنایع هم از نظر تأمین مواد اولیه و هم در فروش محصولات خود با مشکلات جدی مواجه می‌شوند.اگر تحریم‌ها اجرایی شوند، سرمایه از بورس خارج شده و به سمت بازارهای امن‌تر مانند ارز و طلا حرکت می‌کند. این موضوع می‌تواند به خروج گسترده نقدینگی از بازار سرمایه منجر شود و رکود بازار را عمیق‌تر کند.
سمیعی با تأکید بر اینکه تأثیرگذاری تحریم فقط به بعد اقتصادی محدود نمی‌شود، گفت: هر نوع تحریمی، حتی علیه یک شخص، دارای بار منفی و تخریبی است. فعال شدن مکانیسم ماشه به‌معنای بازگشت و حتی گسترش تحریم‌های گذشته خواهد بود. اگر کار به آنجا برسد، طبیعی است که سرمایه‌گذاران نسبت به بازار بورس بی‌اعتماد شده و به بازارهای دیگر کوچ کنند. در چنین شرایطی، حتی بازارهایی مانند ملک که نقدشوندگی پایینی دارند، دچار رکود پیش‌دستانه خواهند شد. برای عبور از این بحران، بیش از هر چیز باید اعتماد عمومی مردم به مسئولین و نظام اقتصادی بازسازی شود.
رفع چندگانگی اولویت اقتصاد کشور
در ادامه این گفت‌وگو، اصغر سمیعی اظهار داشت: وظیفه مسئولان سیاسی، تلاش برای کاهش فشارهای خارجی و رفع تحریم‌هاست، اما بار اصلی مدیریت این بحران بر دوش مسئولان اقتصادی کشور است.رفع چندگانگی در اقتصاد، از بین بردن قیمت‌گذاری‌های دستوری و بازگشت به واقعیت‌های اقتصادی باید در اولویت قرار گیرد. قیمت‌ها باید شفاف و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین شوند. این کار، علامت‌های اقتصادی روشنی به فعالان بازار می‌دهد.”
سمیعی در پایان به خبرنگار گسترش نیوز گفت: اگر یارانه‌ها به‌صورت هدفمند توزیع شود و قیمت‌ها واقعی و شفاف گردد، نه‌تنها اعتماد عمومی به بازارها باز می‌گردد، بلکه در شرایط سخت نیز مردم کشور را از آن خود می‌دانند و از آن دفاع می‌کنند. استقبال از تحریم‌ها اشتباه است، اما بی‌تفاوتی و بی‌برنامگی در برابر آن، خطرناک‌تر از خود تحریم است.در هر بحرانی، امید به بهبود باید زنده نگه داشته شود. با اصلاح ساختارهای اقتصادی، می‌توان از دل تهدیدها فرصت ساخت. اما برای این کار، شجاعت در تصمیم‌گیری اقتصادی و اعتمادسازی اجتماعی ضروری است.
سارا سمیع شمس
