مالیات های غیرمستقیم یکی از منابع مهم درآمد برای دولت به شمار می‌آید و مالیات صادرات و واردات یکی از اقسام این نوع مالیات است. این مالیات به طور خاص از صادرکنندگان و واردکنندگان کالا و خدمات دریافت می‌شود و نقش قابل توجهی در تنظیم بازار و حمایت از تولید داخلی دارد.
مالیات صادرات و واردات دارای نرخ مشخصی است که در حال حاضر ۹ درصد تعیین شده است. این نرخ به‌عنوان مالیات ارزش افزوده شناخته می‌شود و صادرکنندگان و واردکنندگان موظف به پرداخت آن هستند.
یکی از مزایای این مالیات، امکان استرداد آن در مورد صادرات است. صادرکنندگان می‌توانند در صورت انجام تعهدات ارزی، مالیات پرداختی را از سازمان امور مالیاتی کشور پس بگیرند، که این امر کمک شایانی به تشویق صادرات می‌کند.پرداخت این مالیات به‌صورت حضوری و از طریق گمرک کشور انجام می‌شود. این فرآیند برای صادرکنندگان و واردکنندگان الزامی است و باید در زمان ترخیص کالا یا خدمات انجام گیرد.
میزان و نحوه محاسبه مالیات صادرات و واردات
اگرچه دو کلمه «صادرات» و «واردات» معمولا در کنار یکدیگر به کار می‌روند و مالیاتی که به هر دو تعلق می‌گیرد از نوع مالیات ارزش افزوده است، اما در زمینه میزان و نحوه محاسبه این مالیات‌ها تفاوت‌های قابل توجهی وجود دارد. باید توجه داشت که میزان مالیات مربوط به صادرات و واردات و همچنین نحوه محاسبه و پرداخت آن‌ها کاملاً متفاوت است.
بنابراین، با توجه به این تفاوت‌ها، در این بخش مالیات صادرات را از مالیات واردات تفکیک کرده و به بررسی میزان و نحوه محاسبه هر یک به‌طور جداگانه خواهیم پرداخت. شایان ذکر است که طبق ماده ۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده، مالیات مربوط به واردات و صادرات کالا نیز تحت شمول این قانون قرار دارد.با گسترش نیوز همراه باشید.
مالیات صادرات
از آنجا که صادرات باعث ورود ارز به کشور و افزایش رونق اقتصادی می‌شود، فعالیت‌های صادراتی معمولاً از مالیات صادرات معاف هستند. بر اساس ماده ۱۴۱ قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی درآمد حاصل از صادرات کالا و خدمات از معافیت مالیاتی برخوردار است. با این حال، برای صادرات مواد خام به‌عنوان استثنا، این معافیت به ۲۰ درصد کاهش می‌یابد.
طبق ماده ۱۰ قانون مالیات بر ارزش افزوده، درآمد حاصل از صادرات کالا و خدمات نیز از معافیت مالیاتی برخوردار است، مشروط بر اینکه صادرات از طریق مبادی خروجی رسمی و با ارائه مدارک زیر انجام شود: «پروانه سبز گمرکی صادره توسط گمرک یا برگ خروجی (در مورد صادرات کالا)، و برای صادرات خدمات، ارائه قرارداد مربوط و گواهی انجام کار که به تأیید نزدیک‌ترین نمایندگی رسمی جمهوری اسلامی ایران در کشور مقصد رسیده باشد، یا گواهی ارزآوری تأیید شده توسط بانک مرکزی، یا سایر اسناد و مدارک معتبر.»
با این حال، طبق قسمت ۵ بند (ع) تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ کشور، بهره‌مندی از معافیت مالیاتی صادرات به این شرط است که ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور بازگردانده شود. به همین منظور، صادرکنندگان باید برای رفع تعهد ارزی خود اقدام کنند. روش‌های مربوط به رفع تعهد ارزی یا بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصادی کشور، توسط شورای عالی هماهنگی اقتصادی تعیین و تصویب شده و در قالب یک بسته سیاستی اعلام می‌شود.
بر اساس آخرین بسته سیاستی شورای عالی هماهنگی اقتصادی، روش‌های بازگشت ارز به چرخه اقتصادی به شرح زیر است:
۱. فروش ارز در قالب حواله در سامانه نیما
۲. واردات کالا در مقابل صادرات انجام‌شده
۳. انتقال ارز حاصل از صادرات به شخص دیگر
۴. بازپرداخت وام‌های ارزی دریافتی از سیستم بانکی، صندوق توسعه ملی، حساب ذخیره ارزی و فاینانس
۵. فروش ارز به بانک‌ها و صرافی‌های مجاز به‌صورت اسکناس
این روش‌ها به عنوان راهکارهایی برای بازگرداندن ارز حاصل از صادرات به اقتصاد کشور پیشنهاد شده‌اند.
در صورتی که صادرکنندگان کالا و خدمات برای رفع تعهد ارزی خود اقدام نکنند، موظف به پرداخت مالیات صادرات خواهند بود. بر اساس قانون مالیات بر ارزش افزوده، میزان این مالیات ۹% از ارز حاصل از صادرات تعیین شده است.
مالیات واردات
منظور از حق ورودی، شامل حقوق گمرکی و سود بازرگانی است. در حال حاضر، نرخ حقوق گمرکی ۴% ارزش کالای وارداتی تعیین شده و سود بازرگانی نیز هر ساله توسط دولت برای کالاهای مختلف، به میزان متفاوتی مشخص می‌شود.
با این حال، در خصوص میزان و نرخ مالیات واردات، باید توجه داشت که بر اساس قانون مالیات بر ارزش افزوده، نرخ مالیات واردات برای برخی کالاها از ۹% متفاوت است و همچنین واردات برخی کالاها و خدمات از مالیات واردات معاف می‌باشد.
نرخ مالیات واردات برای انواع مختلف سوخت به شرح زیر است:
- بنزین و سوخت هواپیما: ۳۰%
- نفت گاز، نفت سفید، نفت کوره، گاز طبیعی و گاز مایع: ۱۵%
- نوشابه‌های قندی گازدار و بدون گاز و سایر کالاهای آسیب‌زننده به سلامت: ۳۶%
- سیگار، توتون پیپ و تنباکو: ۶۵%
- توتون خام: ۱۰%
- توتون فرآوری شده: ۳۵%
کالاهای معاف از مالیات نیز به شرح زیر است:
| کالاهای معاف از مالیات واردات |
|---|
| دام زنده و خوراک آن |
| خمیر کاغذ و کاغذ باطله، دفتر تحریر، کاغذ چاپ، تحریر و روزنامه |
| نسخه‌های کاغذی و الکترونیکی کتاب، روزنامه و مجله و نشریه |
| شمش طلا |
| فرش دستباف و مواد اولیه اصلی آن |
| رادار و تجهیزات کمک ناوبری هوانوردی |
| تجهیزات نظامی و اطلاعاتی |
| تجهیزات و اقلام با کاربرد صرفاً دفاعی، نظامی، انتظامی، امنیتی و اطلاعاتی |
| انواع دارو و واکسن، لوازم مصرفی درمانی و توانبخشی |
نکته: واردات کالاهایی که به‌صورت بلاعوض به کمیته امداد امام خمینی، سازمان اورژانس کشور، جمعیت هلال احمر ایران، سازمان بهزیستی کشور، آستان‌های مقدسه، حوزه‌های علمیه و مؤسسات خیریه اهدا می‌شود، با تأیید مراجع مربوطه از مالیات واردات معاف است.
نحوه پرداخت مالیات واردات و صادرات
در خصوص نحوه پرداخت مالیات صادرات و واردات، باید اشاره کرد که بر اساس قانون مالیات بر ارزش افزوده، مالیات مربوط به صادرات و واردات در حال حاضر توسط گمرک کشور محاسبه و دریافت می‌شود. این محاسبه با در نظر گرفتن سود بازرگانی و حق ورودی گمرک انجام می‌گیرد و سپس به حساب سازمان امور مالیاتی کشور واریز می‌شود. بنابراین، مودیان نیازی به مراجعه حضوری به ادارات مالیاتی برای پرداخت این نوع مالیات ندارند.
با این حال، از آنجایی که فعالیت‌های صادراتی معاف از مالیات هستند، صادرکنندگانی که ۹% نرخ مالیات را پرداخت کرده‌اند، می‌توانند پس از رفع تعهدات ارزی خود—یعنی وارد کردن ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصاد—برای استرداد مالیات صادرات پرداخت‌شده از سازمان امور مالیاتی کشور اقدام کنند. این فرآیند تابع مراحل زیر است:
در مرحله اول، لازم است برای رفع تعهدات ارزی خود یکی از روش‌های زیر را انتخاب کنید:
- فروش ارز در قالب حواله در سامانه نیما
- واردات کالا در مقابل صادرات انجام شده
- انتقال ارز حاصل از صادرات به شخص دیگر
- بازپرداخت وام‌های ارزی دریافتی از سیستم بانکی، صندوق توسعه ملی، حساب ذخیره ارزی و فاینانس
- فروش ارز به بانک‌ها و صرافی‌های مجاز به‌صورت اسکناس
سپس، برای استرداد مالیات صادرات پرداخت‌شده، باید به سامانه مالیات بر ارزش افزوده مراجعه کنید. برخلاف روش پرداخت مالیات صادرات و واردات، این فرآیند به‌صورت اینترنتی و غیرحضوری قابل انجام است.
شرایط معافیت مالیاتی صادرکنندگان
برای جلوگیری از قصور صادرکنندگان کالا در انجام تعهدات ارزی و بهره‌مندی آنان از معافیت مالیاتی، سازمان توسعه تجارت ایران در مصوبه شماره ۲۰۵۲۲۲۷ مورخ پانزدهم بهمن ماه سال جاری، شرایط معافیت مالیاتی برای صادرکنندگان را اعلام کرد که به شرح زیر است:
۱. ثبت درخواست از جانب متقاضیان ظرف دو ماه از تاریخ ابلاغ مصوبه در دبیرخانه سازمان توسعه تجارت ایران جهت بررسی زمان تحویل مستندات
۲. عدم مغایرت در تاریخ مستندات ارائه شده با تاریخ اولیه
۳. انجام رفع تعهد از ارزش افزوده ورود موقت در مهلت های قانونی سال های مورد نظر
۴. اعلام سازمان توسعه تجارت ایران به سازمان امور مالیاتی
۵. مختومه نبودن پرونده مالیاتی
نکته: عدم ارسال پاسخ از سوی گمرک جمهوری اسلامی ایران به معنای تأیید صحت اظهارات ذی‌نفع خواهد بود.
