دولت از ارث پدری‌ چقدر برمی‌دارد؟

گسترش نیوز: فوت هر فرد، علاوه بر آثار عاطفی، تبعات حقوقی متعددی به دنبال دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، موضوع ارث و تقسیم اموال متوفی است. ارث به دارایی‌های باقی‌مانده از متوفی پس از کسر دیون، بدهی‌ها و وصایای وی (تا سقف یک‌سوم اموال) اطلاق می‌شود که بین وراث تقسیم می‌گردد. یکی از مهم‌ترین دیونی که پیش از تقسیم ارث باید پرداخت شود، مالیات بر ارث است.

مالیات بر ارث چیست؟

مالیات بر ارث، سهمی از دارایی‌های متوفی است که طبق قانون مالیات‌های مستقیم، دولت از وراث دریافت می‌کند. وراث موظف‌اند فهرستی از اموال و دارایی‌های متوفی را به اداره امور مالیاتی محل سکونت وی ارائه دهند. این فهرست همراه با مدارک لازم به شورای حل اختلاف تقدیم می‌شود تا گواهی انحصار وراثت صادر گردد. این گواهی، تعداد وراث، اسامی آن‌ها و سهم‌الارث هر یک را پس از کسر دیون (مانند مهریه، وام، مالیات و غیره) مشخص می‌کند.

طبقات وراث در قانون مالیات‌های مستقیم

طبق قانون مالیات‌های مستقیم، وراث به سه طبقه تقسیم می‌شوند:

۱. طبقه اول: شامل پدر، مادر، همسر، فرزندان و نوه‌ها.

۲. طبقه دوم: شامل اجداد (پدربزرگ و مادربزرگ)، برادر، خواهر و فرزندان آن‌ها.

۳. طبقه سوم: شامل عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آن‌ها.

نرخ مالیات بر ارث برای هر طبقه متفاوت است و به نوع دارایی و ارزش ماترک بستگی دارد. هرچه طبقه وراث از نظر خویشاوندی دورتر باشد، نرخ مالیات بالاتر خواهد بود.

نحوه محاسبه مالیات بر ارث

محاسبه مالیات بر ارث از سال ۱۳۹۵ به‌صورت دارایی‌ محور انجام می‌شود. این بدان معناست که مالیات بر اساس ارزش دارایی‌ها در زمان انتقال به وراث (و نه زمان فوت) محاسبه می‌گردد. برای مثال، اگر متوفی در سال ۱۳۹۷ فوت کرده باشد اما دارایی‌ها در سال ۱۴۰۱ تقسیم شوند، نرخ مالیات بر اساس ارزش دارایی‌ها در سال ۱۴۰۱ تعیین می‌شود.

جدول زیر نرخ‌های مالیات بر ارث را برای انواع دارایی‌ها و طبقات وراث نشان می‌دهد:

نوع دارایی	طبقه اول (%)	طبقه دوم (%)	طبقه سوم (%)
سپرده‌های مجاز بانکی	۳	۶	۱۲
سهام بورسی	۰.۷۵	۱.۵	۳
سهام غیربورسی و سهم‌الشرکه	۶	۱۲	۲۴
سایر اموال/حق‌الامتیاز	۱۰	۲۰	۴۰
املاک	۷.۵	۱۵	۳۰
حق واگذاری و سرقفلی	۳	۶	۱۲
وسایل نقلیه	۲	۴	۸

مثال:

اگر ارزش یک ملک مسکونی ۵۰۰ میلیون تومان باشد و وراث از طبقه اول باشند، مالیات بر ارث آن ۷.۵ درصد (معادل ۳۷.۵ میلیون تومان) خواهد بود. در صورت انتقال ملک، ۵ درصد ارزش معاملاتی ملک نیز به‌عنوان مالیات نقل‌وانتقال پرداخت می‌شود.

مالیات بر ارث ملک

یکی از دغدغه‌های اصلی وراث، مالیات بر ارث املاک است. پیش از سال ۱۳۹۵، وراث موظف بودند ظرف شش ماه پس از فوت متوفی، اموال وی را اظهار کرده و مالیات را پرداخت کنند. اما از سال ۱۳۹۵، قانون تغییر کرد و پرداخت مالیات بر ارث ملک تا زمان تصمیم‌گیری وراث برای انتقال یا فروش ملک به تعویق افتاد.

برای مثال، اگر ارزش معاملاتی یک ملک ۱۰۰ میلیون تومان باشد، وراث طبقه اول باید ۷.۵ میلیون تومان (۷.۵%) به‌عنوان مالیات بر ارث و ۵ میلیون تومان (۵%) به‌عنوان مالیات نقل‌وانتقال پرداخت کنند. ارزش معاملاتی هر سال توسط سازمان امور مالیاتی اعلام می‌شود و معمولاً کمتر از ارزش واقعی ملک است.

نقش اظهارنامه مالیاتی

اظهارنامه مالیاتی، سندی است که وراث باید ظرف یک سال از فوت متوفی به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. این اظهارنامه شامل فهرست دارایی‌ها و بدهی‌های متوفی است. اگر وراث در این مهلت اظهارنامه را ارائه ندهند، نمی‌توانند بدهی‌های متوفی را از ماترک کسر کنند، که این امر مالیات پرداختی را افزایش می‌دهد. از سال ۱۳۹۱، فرآیند ارسال اظهارنامه‌ها به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود.

موارد مشمول مالیات بر ارث

دارایی‌های مشمول مالیات بر ارث شامل موارد زیر است:

• پول نقد و سپرده‌های بانکی

• املاک (مسکونی، تجاری، اداری)

• سرقفلی و حق واگذاری

• سهام (بورسی و غیربورسی)

• وسایل نقلیه

• تجهیزات و اجناس واحدهای تجاری یا اداری

• حق‌الامتیاز و صندوق امانات بانکی

نکته اول؛ تهیه به‌موقع اظهارنامه مالیاتی

وراث باید ظرف یک سال از فوت متوفی، اظهارنامه مالیاتی را تکمیل و ارسال کنند تا از کسر بدهی‌ها بهره‌مند شوند.

نکته دوم؛ مشاوره حقوقی و مالیاتی

با توجه به پیچیدگی قوانین، مشاوره با کارشناسان مالیاتی می‌تواند از اشتباهات پرهزینه جلوگیری کند.

نکته سوم؛ برنامه‌ریزی برای انتقال اموال

وراث می‌توانند با برنامه‌ریزی دقیق، زمان انتقال دارایی‌ها را به گونه‌ای تنظیم کنند که مالیات کمتری پرداخت کنند.