غزال زیاری: این روزها صحبت درباره ساخت بزرگترین هواپیمای جهان به نام WindRunner حسابی داغ است؛ اما نکته جالب‌توجه اینجاست که این غول پرنده نه توسط ایرباس ساخته خواهد شد و نه بوئینگ یا لاکهید؛ بلکه شرکتی به دنبال ساخت آن است که تا به امروز هیچ هواپیمایی نساخته است. شرکتی به نام Radia که پیش از این درزمینهٔ تولید توربین‌های بادی فعالیت می‌کرد!
مارک لاندستروم، کارآفرین سریالی و مهندس هوافضا، در سال ۲۰۱۶ میلادی، شرکتRadia را تأسیس کرد و مدتی بعد به این نتیجه رسید که با گسترش ابعاد توربین‌های بادی در خشکی می‌توان تولید انرژی تجدید پذیر را متحول کرد.
از حمل پره‌های توربین تا ساخت هواپیما
در حال حاضر، طول پره‌های توربین‌های بادی در دریا به بیش از ۱۰۰ متر می‌رسد و طول پره‌های مورداستفاده در توربین‌های خشکی حدود ۷۰ متر است. دلیل اصلی این تفاوت، دشواری حمل این پره‌های بزرگ از کارخانه به محل نصب در مناطق دورافتاده و صعب‌العبور است. همین موضوع، سودآوری مزارع بادی خشکی را محدود می‌کند.
از همین رو لاندستروم به این فکر افتاد که با رفع این مانع لجستیکی و استفاده از پره‌های بزرگ‌تر در خشکی، تولید انرژی را افزایش و هزینه‌ها را کاهش دهد؛ او دراین رابطه گفت: «این کار زمین‌های مناسب اقتصادی برای احداث مزارع بادی در آمریکا را دو یا سه برابر کرده و تا سال ۲۰۵۰ میلادی، امکان ساخت بیش از یک‌میلیون توربین فوق‌العاده در سراسر جهان فراهم خواهد بود. ما این چشم‌انداز را GigaWind نامیده‌ایم.»
این شرکت مستقر در کلرادوی آمریکا حالا بیش از ۱۵۰ میلیون دلار سرمایه جذب کرده و برای عملیاتی کردن پروژه WindRunner مشاوران برجسته‌ای را به خدمت گرفته تا سنگین‌ترین ماشین هوایی تاریخ بشر را بسازد. قرار بر این است که همین هواپیما، حمل پره‌های غول‌آسای توربین بادی را آسان‌تر کند. کمپانی Radia مدعی است که این پروژه انقلابی در صنعت انرژی بادی خشکی ایجاد خواهد کرد.
لاندستروم، مدیرعامل و بنیان‌گذار Radia گفت: «ما در حال ساخت بزرگترین هواپیمای جهان هستیم؛ چون ازنظر ما شکاف بزرگی در توانمندی هواپیماهای باربری سنگین‌وزن وجود دارد. واقعاً تعجب‌آور است که هیچ هواپیمای باری عظیمی در حال تولید نیست و حتی برنامه‌ای هم برای آن وجود ندارد.»
او با اشاره به نیازهای موجود برای حمل قطعات عظیم گفت: «ناتوانی در حمل قطعات بزرگ، مانع اصلی در مسیر توسعه بسیاری از صنایع ازجمله نصب توربین‌های بادی در خشکی است.»
چالش هواپیماهای غول‌پیکر
یکی از چالش‌های مهم برای بهره‌گیری از هواپیما در نصب توربین‌های بادی، امکان برخاست و فرود این غول پرنده در باندهای فرودگاه‌های فعلی و همچنین باندهای خاکی و نیمه‌ساخته‌شده در نزدیکی مزارع بادی است.
نمونه‌هایی از چنین هواپیماهای غول‌پیکر قبلاً وجود داشته‌اند؛ به‌عنوان‌مثال هواپیمای شش موتوره اوکراینی آنتونوف An-۲۲۵ مریا که تا پیش از نابودی‌اش در جریان جنگ روسیه و اوکراین در سال ۲۰۲۲، عنوان بزرگترین هواپیمای جهان را یدک می‌کشید. فضای بار این هواپیما آن‌قدر بزرگ بود که اولین هواپیمای تاریخ (ساخته‌شده توسط برادران رایت) در آن جا می‌گرفت. با نابودی این هواپیما، جامعه جهانی هوانوردی قابلیت حمل محموله‌های عظیمی مثل موتور قطار یا پره‌های توربین بادی را از دست داد.
در حال حاضر، رقبای پیشین آنتونوف An-۲۲۵ مریا، ازجمله بوئینگ C-۱۷، لاکهید C-۵ گلکسی و آنتونوف An-۱۲۴ همگی از رده خارج‌شده‌اند و آنتونوف، به دلیل جنگ در اوکراین، دیگر در دسترس نیست. لاندستروم می‌گوید: «چالش‌های زیادی وجود دارند، اما اصول توسعه WindRunner بر پایه این است که کار جدیدی نکنیم و حداقل هواپیمای ممکن برای این مأموریت را طراحی کنیم.»
دغدغه‌های شرکت Radia
مشکل اصلی Radia این است که آنها تا پیش‌ازاین هرگز هواپیمایی نساخته بودند. به همین خاطر لاندستروم تیمی از کارشناسان باتجربه را گرد هم آورد تا طراحی اولیه WindRunner را انجام دهند و در نمایشگاه بین‌المللی فارنبرو ۲۰۲۴ از این طرح رونمایی شد.
آنها در ابتدا گزینه استفاده از کشتی‌های هوایی را موردبررسی قرار دادند؛ اما کار درنهایت به طراحی یک هواپیمای بال ثابت بزرگ رسید. ویژگی بارز این هواپیما، بال‌های مستقیم و عظیمی است که امکان برخاست و فرود از باندهای کوتاه و نیمه‌ساخته را فراهم می‌کند.
Radia برای تحقق این هدف، با شرکت‌هایی ازجمله Leonardo ایتالیا (ساخت بدنه) ، Aernnova اسپانیا (ساخت بال و پایه موتور) و AFuzion آمریکا (نظارت ایمنی) همکاری می‌کند.
البته هنوز به صورت رسمی موتور خاصی برای این هواپیما معرفی نشده و همین موضوع تردیدهایی را ایجاد کرده است. سخنگوی Radia دراین رابطه توضیح داده که انتخاب موتور نهایی این هواپیما انجام شده و برنامه ادغام آن با بدنه در حال پیگیری است: «ما از موتوری موجود و دارای تأییدیه استفاده می‌کنیم و به‌زودی شریک موتور را معرفی خواهیم کرد. با استفاده از قطعات و فناوری‌های موجود، انتظار داریم هزینه توسعه مقرون‌به‌صرفه باشد.»
ویژگی‌های جالب توجه WindRunner
درصورتی‌که WindRunner نهایتاً ساخته شود، با طول ۱۰۸ متر و عرض بال ۸۰ متر عنوان بزرگترین هواپیمای حمل بار در میان همه هواپیماهای باربری تاریخ را مال خود خواهد کرد و محفظه بار این هواپیما حدود شش برابر بزرگ‌تر از آنتونوف An-۲۲۵ خواهد بود.
بدین ترتیب WindRunner قادر خواهد بود تا سه پره ۸۰ متری، یا دو پره ۹۵ متری، یا یک پره ۱۰۵ متری توربین بادی را حمل کند؛ اما ظرفیت حمل آن تنها ۷۴ تن و برد پروازی‌اش ۲ هزار کیلومتر خواهد بود؛ بنابراین، این هواپیما عمدتاً برای حمل‌ونقل در آمریکای شمالی، اروپا یا آمریکای جنوبی مورداستفاده قرار خواهد گرفت و به نظر می‌رسد که برای ساخت و بهره‌گیری از این هواپیما، نیاز به مقررات جدید، زنجیره تأمین جدید یا ساخت آشیانه در کشورهای مختلف نخواهد بود.
لاندستروم دراین‌باره توضیح داد: «متأسفانه همین محدودیت‌ها باعث شد تا از گزینه ساخت کشتی هوایی صرف‌نظر کنیم.»
تردیدها و ابهامات موجود
دراین‌بین، افراد متعددی نسبت به موفقیت این پروژه تردید دارند. کریس پوکاک، نویسنده و مفسر هوانوردی دراین رابطه گفت: «تا زمانی که این شرکت سرمایه بیشتری جذب نکند، بعید است که این پروژه به نتیجه برسد. WindRunner قابلیت سفرهای طولانی و بین اقیانوسی را ندارد و همین باعث می‌شود تا جذابیتش کمتر شود. »
او درعین‌حال معتقد است که Radia راه‌حل کشتی‌های هوایی را خیلی سریع و بدون تلاش چندانی کنار گذاشته و طبق گفته او طراحان کشتی‌های هوایی هیبریدی هم به همین بازار چشم دوخته‌اند.
از سوی دیگر، سیاست نیز ممکن است مانع موفقیت این کمپانی شود. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، انرژی بادی را “آشغال” خوانده و علیه توسعه آن فرمان اجرایی صادر کرده است. بااین‌حال، نیاز به امنیت انرژی و مزایای اقتصادی توربین‌های بادی ممکن است باعث توجیه‌پذیر شدن این صنعت در آمریکا شود.
در ماه می سال ۲۰۲۵ میلادی، وزارت دفاع آمریکا قراردادی را با شرکت Radia به امضا رساند تا به بررسی امکان استفاده از WindRunner برای حمل تجهیزات نظامی بپردازد. این موضوع شاید چرخشی از بازار انرژی بادی به نظر برسد اما سخنگوی این شرکت در این رابطه توضیح داد: «مأموریت اصلی Radia همچنان خدمت به صنعت انرژی بادی خشکی است، اما قابلیت‌های منحصربه‌فرد WindRunner کاربردهای متعددی ازجمله در حوزه دفاعی دارد.»
خبری از نمونه اولیه نیست
تا امروز، تنها یک مدل آزمایشی بسیار کوچک از WindRunner در تونل باد تست شده و شرکت Radia قصد ندارد تا نمونه اولیه سنتی این هواپیما را بسازد. آنها در نظر دارند تا با استفاده از ابزارهای طراحی دیجیتال، مستقیماً وارد ساخت چند نمونه آزمایشی در مقیاس واقعی شوند و اولین پرواز آن برای پایان این دهه برنامه‌ریزی‌شده؛ اما فرایند دریافت تأییدیه پرواز، حتی برای شرکت‌های باسابقه هم بسیار پیچیده و پرهزینه است.
بیل سوئیتمن، تحلیلگر صنعت هوافضا در این باره گفت: «من قبلاً با یک استارتاپ کار می‌کردم که ازنظر فناوری ساده‌تر از WindRunner بود، ولی باز هم گرفتن تأییدیه برایشان واقعاً سخت بود.»
اخیراً خبرهایی درباره احتمال تولید مجدد بوئینگ C-۱۷ منتشرشده که این می‌تواند تهدید بزرگی برای WindRunner باشد. بااین‌وجود شرکت Radia اعلام کرده که تقاضای بازار به‌اندازه‌ای هست که هر دو هواپیما بتوانند فعالیت کنند. حالا سؤال اینجاست که آیا WindRunner می‌تواند پیش از آنکه مسابقه آغاز شود، به خط پایان برسد یا نه؟
منبع: BBC
۲۲۷۳۲۱
